«««« အထူးသတိပြုပါ »»»»
မိမိ၏ခွေးကြောင်များအား ကြိုတင်ကာကွယ်ဆေးများ အချိန်မှန်ထိုးနှံပေးရန်အမြဲသတိပြုပါ. . .

23 Feb 2019

အားကုန်အားပြတ်ရောဂါ(Hypoadrenocorticism)

,
 
(Unicode Version)
အားကုန်အားပြတ်ရောဂါ(Hypoadrenocorticism)
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
ဒီရောဂါကို ဗြိတိသျှလူမျိုးဆရာဝန် သောမတ်အက်ဒီဆင်ဆိုသူကထုတ်ဖော်တင်ပြ ခဲ့တာဖြစ်လို့ အက်ဒီဆင်ရောဂါလို့ လည်းခေါ်ကြပါသေးတယ် ၊ ဒီရောဂါဖြစ်ပွားလာရခြင်းဟာ ကျောက်ကပ်ရဲ့ ဘေးနားမှာရှိနေတဲ့ အက်ဒရီနယ်ဂလင်းတွေနဲ့ပတ်သက်ပါ တယ် အဲဒီအက်ဒရီနယ်ဂလင်းတွေဟာ ခန္တာကိုယ်ရဲ့ဇီဝလုပ်ငန်းတွေကို ထိမ်းချုပ် ပေးနေတဲ့ Corticosteroid ဟိုမုန်းတွေနဲ့ Mineralocorticoids ဟိုမုန်း တွေကိုထုတ်လုပ်ပေးနေတဲ့ အရေးကြီးဂလင်းတွေဖြစ်ပါတယ်။
 
အကယ်၍အဲဒီဂလင်းတွေကနေ Corticosteroid ဟိုမုန်းတွေနဲ့ Mineralocorticoids ဟိုမုန်းတွေကို လုံလောက်အောင် ထုတ်ပေးနိုင်ခြင်းမရှိတော့တဲ့အခါမှာအက်ဒီဆင်ရောဂါဖြစ်ပွားလာပါတော့တယ်
အဲဒီအက်ဒရီနယ်ဂလင်းတွေဟာရောဂါပိုးတွေ၊အဆိပ်အတောက်တွေနဲ့ခန္တာကိုယ်ထဲမှာ ဖြစ်ပေါ်လာ တတ်တဲ့ အကြိတ်အဖုတွေကြောင့် အလွယ်တကူပျက်စီးသွားနိုင်တဲ့ အလွန် နုနယ်သောဂလင်းများ ဖြစ်ပါတယ်
 
တစ်ခါတစ်လေမှာ မွေးရာပါဗီဇကြောင့် တိရစ္ဆာန်ရဲ့ကိုယ်ခံစွမ်းအားစနစ်ကိုယ်တိုင်ကဖောက်ပြန်ပြီး
သူ့ရဲ့ဦးနှောက်ထဲက Adrenal Cortex အကြိတ်ကို ရန်သူထင်ပြီး  ပြန်လည်တိုက်ခိုက်တတ်ပါတယ် အဲဒီလိုအခါမျိုးမှာ ကျောက်ကပ်နားက အက်ဒရီနယ် ဂလင်းတွေဟာလည်း ကောင်းကောင်းအလုပ် မလုပ်နိုင်တော့တဲ့အတွက် ထုတ်လုပ်ပေး  နေတဲ့ဟိုမုန်းတွေကို လုံလောက်အောင်မထုတ်ပေးနိုင်
တော့တာမျိုးတွေဖြစ် လာတတ်ပါတယ်
 
အဲဒီအခါမှာ (Hypoadrenocorticism)ရောဂါဖြစ်လာပြီး အားကုန် အားပြတ်ဖြစ်လာလေ့ရှိပါတယ်၊
ဒီလိုမွေးရာပါဗီဇကြောင့်ဖြစ်တာကိုBearded Collies, Portuguese   Water Dogs နဲ့ Standard Poodles ခွေးမျိုးတွေမှာ တွေ့ရတတ်ပါတယ်
 
တိရစ္ဆာန်တွေကိုဆေးဝါးကုသတဲ့အခါမှာ ရံဖန်ရံခါလိုအပ်တဲ့အခါ Corticosteroids ဟိုမုန်းတွေကို အသုံးပြုရလေ့ရှိပါတယ် အဲဒီအချိန်မှာလည်း ကျောက်ကပ်ဘေးနားက  Adrenal Glands ဂလင်း
တွေဟာ ယာယီအားဖြင့်အလုပ်မလုပ်တော့ပဲ အနားယူနေတတ်တဲ့အတွက်၊ သူထုတ်လုပ်ပေးနေတဲ့ Corticosteroid ဟိုမုန်းတွေနဲ့ Mineralocorticoids ဟိုမုန်းတွေမထွက်ပဲရပ်ဆိုင်းနေတတ်ပါတယ်
 
ဆေးကုသရာမှာအသုံးပြုနေတဲ့ Corticosteroids တွေကိုရုတ်တရက်ဖြတ်ပစ်လို့မရပါဘူး အကယ်၍ ရုတ်တရက်ဖြတ်လိုက်မယ်ဆိုရင် Corticosteroid ဟိုမုန်းတွေကို သဘာဝအတိုင်း ထုတ်လုပ်ပေးနေတဲ့ အက်ဒရီနယ်ဂလင်းတွေကလည်း လုပ်ငန်းရပ်ဆိုင်းနေသေးတဲ့အတွက် သွေးထဲမှာ Hydrocortisone တွေပြတ်တောက်သွားမှာဖြစ်ပါတယ်၊ အဲဒီလိုအခါမျိုးမှာလည်း အားကုန်အားပြတ် ဖြစ်လာပြီး အက်ဒီဆင် ရောဂါလက္ခဏာတွေဖြစ်ပေါ်လာတတ်ပါတယ်
 
အထက်မှာဖော်ပြခဲ့တဲ့အခြေအနေတွေကလွဲပြီးဒီရောဂါဖြစ်ပွားလာနိုင်တဲ့အခြေအနေတွေလည်း ရှိသေး တယ်လို့ဆိုပေမယ့်အဲလိုဘာကြောင့်ဖြစ်လာရတယ်ဆိုတာကိုတော့ဆေးပညာရှင်တွေယနေ့ 
ထက်တိုင် သက်သေမပြနိုင်သေးဘူးလို့ဆိုပါတယ်
 
ဘယ်လိုအကြောင်းကြောင့်ပဲဖြစ်လာသည်ဖြစ်စေဒီရောဂါဖြစ်လာရင်တော့  မကြာခဏ အန်ခြင်း ၊ ဝမ်းပျက် ခြင်းတွေဖြစ်လာပြီး အားကုန်အားပြတ်ဖြစ်သွား   လေ့ရှိပါတယ် ၊ ဒီရောဂါခံစားနေရတဲ့ ခွေးကို စမ်းသပ် ကြည့်တဲ့အခါ နှလုံးခုန်ချက်တွေ အလွန်နှေးကွေးနေတတ်ပြီး အလကားနေရင်း ရှော့ဖြစ်သွားတာမျိုးတွေဖြစ်တတ်ပါတယ်
 
ခွေးတစ်ကောင်ဟာ ဘာအကြောင်းမှမရှိပဲ အလကားနေရင်း လဲကျမေ့မြောသွားရင် အက်ဒီဆင် ရောဂါဖြစ်ဖို့များပါတယ်၊ အဲဒီအခါမှာအက်ဒီဆင်ရောဂါဟုတ်မဟုတ်ခွဲခြားသိရှိနိုင်ဖို့ဓာတ်ခွဲခန်းမှာ
ACTH stimulation test လုပ်ကြည့်ရမှာဖြစ်ပါတယ်
 
ACTH stimulation test ဆိုတာကတော့ ACTH ဟိုမုန်းထိုးပြီးသွေးကိုစမ်းသပ်ရတာ ဖြစ်ပါတယ် ACTH ဟိုမုန်းမထိုးမီ သွေးထဲမှာရှိနေတဲ့ Cortisol ပမာဏနဲ့ ထိုးပြီးနောက်၊ရှိနေတဲ့ပမာဏကို နှိုင်းယှဉ်စစ်ဆေးကြည့် ရတာဖြစ်ပါတယ် ၊ ACTH ဟိုမုန်းထိုးပြီးပေ မယ့်သွေးထဲမှာ Cortisol ပမာဏတက်မလာရင် ကျောက်ကပ်ရဲ့ဘေးနားက Adrenal Glandsဂလင်းတွေအလုပ်မလုပ်တော့ 
တာဖြစ်တဲ့အတွက် အက်ဒီဆင်ရောဂါဖြစ်ပြီလို့ယူဆရမှာဖြစ်ပါတယ်
 
ဒီရောဂါကြောင့်ရှော့ဖြစ်ပြီး မေ့မြောနေရင် အငန်ရည်ပုလင်းကြီးကို အကြောကနေသွင်းပေးပြီး 
ဆေးကိုထိုးနှံပေးလိုက်ခြင်းအားဖြင့်ချက်ချင်းသတိပြန်လည်လာပါတယ်၊ ဒီရောဂါဟာကျောက်ကပ် 
ဘေးနားက အက်ဒရီနယ်ဂလင်းတွေအလုပ်မလုပ်လို့ ဖြစ်လာတဲ့ရောဂါဖြစ်တဲ့အတွက် ကုသတဲ့အခါ အက်ဒရီနယ်ဂလင်းတွေ ပြန်လည်အလုပ်လုပ်လာစေတဲ့ကုထုံးတွေနဲ့ကုသရတာဖြစ်ပါတယ်
 
တစ်ခါတစ်ရံမှာကုသပေမယ့်လည်း လုံးဝပြန်လည်အလုပ်မလုပ်နိုင်တော့တဲ့ပြသနာမျိုးတွေကို
ကြုံ ရတတ်ပါတယ်၊ အဲဒီလိုခွေးတွေကိုတော့ prednisone  စားဆေးကဲ့သို့  cortisone တွေကို ခွေးရဲ့တစ်သက်တာလုံးနေ့စဉ်တိုက်ကျွေးပေးနေရမှာဖြစ်ပါတယ်၊ mineralocorticoid ဟိုမုန်း ချို့တဲ့လာတာတွေ့ရရင် fludrocortisone acetate စားဆေးကိုပူးတွဲတိုက်ကျွေးပေးရမှာဖြစ်ပါ
တယ်။
အဲဒီလိုဆေးတိုက်တာကို ခွေးရဲ့တစ်သက်တာလုံး နေ့စဉ်တိုက်ကျွေးပေးနေရမှာဖြစ်ပါတယ် အဲဒီလိုခွေးမျိုးတွေမှာ prednisone ဆေးကိုဘယ်လောက်ပမာဏတိုက်သင့်တယ်ဘယ်လိုတိုက် ရမယ်ဆိုတာကတော့ ရောဂါရဲ့ အခြေအနေပေါ်မှာမူတည်ပြီး ကုသပေးနေတဲ့တိရစ္ဆာန်ရောဂါကု ဆရာဝန်ကဆုံးဖြတ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်- 
            ထပ်မံလေ့လာရန် လင့်ကိုနှိပ်ပါ Link
 
(Zawgyi Version)
 
ဒီေရာဂါကိုအက္ဒီဆင္ဆိုသူက ထုတ္ေဖာ္တင္ျပခဲ့တာျဖစ္လို႔ အက္ဒီဆင္ေရာဂါလို႔လည္းေခၚၾကပါတယ္ ဒီေရာဂါရဲ႕ျဖစ္စဥ္က ေက်ာက္ကပ္ရဲ႕ေဘးနားက အက္ဒရီနယ္ဂလင္းေတြနဲ႔ အဓိကပတ္သက္ေနပါတယ္ အဲဒီအက္ဒရီနယ္ဂလင္းေတြဟာ ခႏၲာကိုယ္ရဲ႕ဇီဝလုပ္ငန္းေတြကိုထိမ္းခ်ဳပ္ေပးတဲ့ ေကာ္တီကိုစတီးရိြဳက္ဟိုမုန္းေတြနဲ႔ mineralocorticoids ဟိုမုန္းေတြကိုထုတ္လုပ္ေပးေနတာျဖစ္ပါတယ္
အကယ္၍ အဲဒီဂလင္းေတြကေန ဟိုမုန္းေတြကိုလံုေလာက္ေအာင္မထုတ္ေပးႏိုင္တဲ့အခါမွာ အက္ဒီဆင္ေရာဂါျဖစ္လာတတ္ပါတယ္
တစ္ခ်ိဳ႕ေရာဂါပိုးေတြ အဆိပ္အေတာက္ေတြနဲ႔ အႀကိတ္အဖုေတြဟာ အက္ဒရီနယ္ဂလင္းေတြကို ပ်က္စီးသြားေစတတ္ပါတယ္
တခါတေလက်ေတာ့လည္း ေမြးရာပါဗီဇေၾကာင့္ ကိုယ္ခံစြမ္းအားကိုယ္တိုင္က မိမိရဲ႕ ဦးေႏွာက္ထဲက adrenal cortex ကိုျပန္လည္တိုက္တဲ့အခါမွာလည္း ေက်ာက္ကပ္ထဲက အက္ဒရီနယ္ဂလင္းေတြဟာ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ျဖစ္ၿပီး ဟိုမုန္းေတြကိုလံုေလာက္ေအာင္မထုတ္ေပးႏိုင္တာမ်ိဳးျဖစ္လာတတ္ပါတယ္ ေမြးရာပါဗီဇေၾကာင့္ ဒီေရာဂါျဖစ္တာကိုေတာ့ Bearded Collies, Portuguese Water Dogs, နဲ႔ Standard Poodles ေခြးမ်ိဳးေတြမွာေတြရတတ္ပါတယ္
ေဆးကုသေရးလုပ္ငန္းေတြလုပ္ေဆာင္တဲ့အခါ corticosteroids ဟိုမုန္းေတြကိုသံုးစြဲေနခ်ိန္မွာ ေက်ာက္ကပ္နားက adrenal glands ေတြဟာ corticosteroids ေတြထုတ္လုပ္ေပးတဲ့အလုပ္ကို မလုပ္ေသးပဲ ေခတၱအနားယူေနေလ့ရွိပါတယ္ အဲဒီလိုသံုးစြဲေနရင္ကေန  ရုတ္တရက္ျဖတ္ေတာက္ပစ္ လိုက္တဲ့အခါ အက္ဒရီနယ္ဂလင္းေတြကလည္း ထုတ္လုပ္ေပးျခင္းမရွိေသးတဲ့အတြက္ ယာယီအားျဖင့္ hydrocortisone ေတြ ျပတ္ေတာက္မႈျဖစ္သြားပါတယ္ အဲဒီအခါမွာအက္ဒီဆင္ေရာဂါလကၡဏာေတြျဖစ္လာ တတ္ပါတယ္
အထက္ကေဖာ္ျပခဲ့တဲ့အေျခအေနေတြကလြဲၿပီး ဒီေရာဂါျဖစ္လာတာမ်ိဳးလည္းရွိတတ္ပါေသးတယ္ ဒါေပမယ့္ ဘာေၾကာင့္အဲလိုျဖစ္လာတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ပညာရွင္ေတြမသိရွိၾကေသးဘူးလို႔ဆိုပါတယ္
ဘယ္လိုအေၾကာင္းရင္းေၾကာင့္ျဖစ္လာသည္ျဖစ္ေစ အက္ဒီဆင္ေရာဂါျဖစ္လာတဲ့အခါ မၾကာခဏအန္ျခင္း ဝမ္းပ်က္ျခင္းေတြျဖစ္ၿပီး အားကုန္အားျပတ္ျဖစ္သြားေလ့ရွိပါတယ္ ေသြးခုန္ခ်က္ေတြဟာ အလြန္ေႏွးေကြးေနတတ္ၿပီး အလကားေနရင္းကေန ေရွာ့ျဖစ္သြားတာမ်ိဳး ေသြးလွည့္ပတ္မႈထိခိုက္လာတာ မ်ိဳးေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္
ေခြးတစ္ေကာင္ဟာ ဘာအေၾကာင္းမွမရွိပဲအလကားေနရင္း လဲက်ေမ့ေျမာသြားရင္ အက္ဒီဆင္ေရာဂါျဖစ္ဖို႔မ်ားပါတယ္ အက္ဒီဆင္ေရာဂါျဖစ္တာဟုတ္မဟုတ္ခြဲျခားႏိုင္ဖို႔ ACTH stimulation test ကိုလုပ္ၾကည့္ရမွာျဖစ္ပါတယ္ အဲဒါကေတာ့ ACTH ဟိုမုန္းကို မထိုးႏွံမီနဲ႔ ထိုးႏွံေပးၿပီးေနာက္ ေသြးကိုေဖာက္ယူၿပီး cortisol ေတြျမင့္တက္လာျခင္းရွိမရွိစစ္ေဆးၾကည့္တာျဖစ္ပါတယ္ ျမင့္တက္မလာရင္ adrenal cortex အလုပ္မလုပ္ေတာ့တာျဖစ္တဲ့အတြက္ အက္ဒီဆင္ေရာဂါျဖစ္ၿပီလို႔ယူဆရမွာျဖစ္ပါတယ္ ဒီေရာဂါေၾကာင့္ ေရွာ့ျဖစ္ေနရင္ အငန္ရည္ပုလင္းႀကီးကို အေၾကာကေနသြင္းၿပီး corticosteroids ေတြထိုးႏွံေပးလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ ခ်က္ခ်င္းသတိျပန္လည္လာႏိုင္ပါတယ္ အက္ဒရီနယ္ဂလင္းေတြ ျပန္လည္အလုပ္လုပ္မလာရင္ေတာ့ prednisone ကဲ့သို႔ cortisone ေတြကိုေန႔စဥ္တိုက္ေက်ြးေပးရ မွာျဖစ္ပါတယ္ mineralocorticoid ခ်ိဳ႕တဲ့မႈအတြက္ကေတာ့ fludrocortisone acetate စားေဆးကို ပူးတြဲတိုက္ေက်ြးေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္ ဒီလိုကုသမႈကို ေခြးရဲ႕တစ္သက္တာလံုးဆက္လက္လုပ္ေပးေန ရမွာျဖစ္ပါတယ္ prednisone ေဆးကိုဘယ္ေလာက္ပမာဏတိုက္ေနရမလဲဆိုတာကေတာ့ ေရာဂါရဲ႕ အေျခအေနေပၚမူတည္ၿပီး တိရစာၦန္ေရာဂါကုဆရာဝန္က ဆံုးျဖတ္ရမွာျဖစ္ပါေၾကာင္းတင္ျပအပ္ပါတယ္

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = 

0 မှတ်ချက်များ to “အားကုန်အားပြတ်ရောဂါ(Hypoadrenocorticism)”

Post a Comment