Black fever လို႔လည္းေခၚတဲ့ဒီေရာဂါဟာ Leishmania အုပ္စုဝင္ပရိုတိုဇြားပိုးေတြေၾကာင့္ျဖစ္ပြားတာျဖစ္ၿပီး လူကိုကူးစက္ေစႏိုင္တဲ့အတြက္အေရးႀကီးတဲ့ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္ ဒီေရာဂါဟာ ေၾကာင္ေတြမွာထက္ေခြးေတြမွာပိုၿပီးအျဖစ္မ်ားတာကိုေတြ႕ရပါတယ္
ေၾကာင္ေတြမွာဒီေရာဂါကိုျဖစ္ေစတဲ့ပိုးေတြကေတာ့
Leishmania mexicana
Leishmania venezuelensis
Leishmania braziliensis
Leishmania amazonensis နဲ႔
Leishmania infantum တို႔ျဖစ္ပါတယ္
ေနရာထိုင္ခင္းမသန္႔ရွင္းျခင္း အစာအဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေတြဟာ ဒီေရာဂါျဖစ္လာေစတတ္တဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြျဖစ္ပါတယ္ Sand fly လို႔ေခၚတဲ့ယင္ေကာင္ေသးေသးေလးေတြကိုက္လို႔ ဒီေရာဂါကူးစက္ျပန္႔ပြားတာျဖစ္ပါတယ္ ေၾကာင္ေတြဒီေရာဂါကူးစက္ခံရရင္ ေရာဂါလကၡဏာျပသလာတာအလြန္နည္းပါတယ္ ဒါေပမယ့္ေရာဂါပိုးကို သိုေလွာင္ထားတဲ့အတြက္လူနဲ႔ေခြးေတြဆီ ကူးစက္ျပန္႔ပြားေစႏိုင္ပါတယ္
ဒီေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့ေၾကာင္ဟာ အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း ပိန္ခ်ံဳးလာျခင္း ေနရာကြက္ၿပီးအေမႊးေတြက်ြတ္ျခင္း အေရျပားဟာ အေရာင္ေဖ်ာ့ၿပီးထူေခါက္ေခါက္ျဖစ္လာျခင္း ႏွာေခါင္းေသြးလ်ွံျခင္း ဝမ္းပ်က္ျခင္း အန္ျခင္းနဲ႔ ေရကိုခဏခဏေသာက္ၿပီး ဆီးခဏခဏသြားျခင္းစတဲ့လကၡဏာေတြကိုေတြ႕ရတတ္ပါတယ္
အဲဒီလကၡဏာေတြအျပင္ မ်က္ေစ့နာျခင္း အေရျပားေပၚမွာ ဖက္ခြက္နာေတြေပါက္လာျခင္း(သို႔) ၾကြက္ႏို႔လိုအဖုေသးေသးေလးေတြေပါက္လာျခင္းမ်ိဳးေတြကိုလည္း မၾကာခဏေတြ႕ႏိုင္ပါေသးတယ္
ဒီေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့ေၾကာင္ရဲ႕ေသြးထဲမွာ ေသြးနီဥပမာဏဟာရွိသင့္တာထက္ေလ်ွာ့နည္းေနၿပီး ေသြးရည္ၾကည္ထဲမွာေတာ့ ပရိုတင္းပမာဏဟာရွိသင့္တာထက္ပိုမ်ားေနတတ္ပါတယ္
ဒီေရာဂါဟုတ္မဟုတ္စစ္ေဆးဖို႔ကေတာ့ ဒါဏ္ရာကအရည္ကိုမွန္ျပားေပၚတင္ၿပီး amastigotes လို႔ေခၚတဲ့ ပိုးေကာင္ေလာင္းေလးေတြရွိမရွိစစ္ေဆးၾကည့္ရမွာျဖစ္ပါတယ္
အသည္းနဲ႔ အေရျပားကအသားစေတြကိုရယူၿပီးစစ္ေဆးလို႔လည္းရပါတယ္
အေကာင္းဆံုးနဲ႔ ေခတ္အမီဆံုးနည္းကေတာ့ ေသြးရည္ၾကည္ထဲမွာ Leishmania ပိုးကို ခႏၲာကိုယ္ကျပန္လည္တိုက္ခိုက္ေနတဲ့ခုခံပစၥည္း(specific antibodies)ေတြရွိမရွိစစ္ေဆးတဲ့နည္းျဖစ္တဲ့ ELISA (ေခၚ) enzyme-linked immunosorbent assay လုပ္ၾကည့္တဲ့နည္းျဖစ္ပါတယ္
ဒီေရာဂါကို Allopurinol ေဆးနဲ႔ကုသေပးႏိုင္ပါတယ္ အမွန္ကေတာ့ဒီေဆးဟာေရာဂါပိုးကိုသတ္ႏိုင္တာေတာ့မဟုတ္ပါဘူးဒီေဆးဟာေရာဂါပိုးရဲ႕ခႏၲာကိုယ္ထဲက ပရိုတင္းဓါတ္တည္ေဆာက္မႈစနစ္ကိုအေႏွာက္အယွက္ေပးၿပီး ေရာဂါပိုးေတြထပ္ပြားမလာႏိုင္ေတာ့ပဲ ေကာင္ေရနည္းပါးသြားေအာင္လုပ္ေဆာင္ေပးတာျဖစ္ပါတယ္ Allopurinol ေဆးအျပင္ Sodium stibogluconate, Meglumine antimoniate, Fluconazole နဲ႔ Itraconazole ေဆးေတြနဲ႔လည္းကုသေပးႏိုင္ပါတယ္
တခ်ိန္တည္းမွာ အေရျပားေပၚကအဖုေတြနဲ႔ ေရာဂါလကၡဏာျပေနတဲ့နားရြက္ကိုျဖတ္ထုတ္ပစ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္
သိပ္အေျခအေနဆိုးတဲ့ေၾကာင္ေတြကိုေတာ့ကုသဖို႔သိပ္လြယ္ပါဘူူး
ဒီေရာဂါကိုကာကြယ္ဖို႔ကေတာ့ ယင္ေကာင္ (sand flies)ေတြကိုႏွိမ္နင္းေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္
ေခြးတြင္ျဖစ္ပြားမႈအားဖတ္ရႈရန္လင့္ကိုႏွိပ္ပါ LINK
ေၾကာင္ေတြမွာဒီေရာဂါကိုျဖစ္ေစတဲ့ပိုးေတြကေတာ့
Leishmania mexicana
Leishmania venezuelensis
Leishmania braziliensis
Leishmania amazonensis နဲ႔
Leishmania infantum တို႔ျဖစ္ပါတယ္
ေနရာထိုင္ခင္းမသန္႔ရွင္းျခင္း အစာအဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းေတြဟာ ဒီေရာဂါျဖစ္လာေစတတ္တဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြျဖစ္ပါတယ္ Sand fly လို႔ေခၚတဲ့ယင္ေကာင္ေသးေသးေလးေတြကိုက္လို႔ ဒီေရာဂါကူးစက္ျပန္႔ပြားတာျဖစ္ပါတယ္ ေၾကာင္ေတြဒီေရာဂါကူးစက္ခံရရင္ ေရာဂါလကၡဏာျပသလာတာအလြန္နည္းပါတယ္ ဒါေပမယ့္ေရာဂါပိုးကို သိုေလွာင္ထားတဲ့အတြက္လူနဲ႔ေခြးေတြဆီ ကူးစက္ျပန္႔ပြားေစႏိုင္ပါတယ္
ဒီေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့ေၾကာင္ဟာ အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း ပိန္ခ်ံဳးလာျခင္း ေနရာကြက္ၿပီးအေမႊးေတြက်ြတ္ျခင္း အေရျပားဟာ အေရာင္ေဖ်ာ့ၿပီးထူေခါက္ေခါက္ျဖစ္လာျခင္း ႏွာေခါင္းေသြးလ်ွံျခင္း ဝမ္းပ်က္ျခင္း အန္ျခင္းနဲ႔ ေရကိုခဏခဏေသာက္ၿပီး ဆီးခဏခဏသြားျခင္းစတဲ့လကၡဏာေတြကိုေတြ႕ရတတ္ပါတယ္
အဲဒီလကၡဏာေတြအျပင္ မ်က္ေစ့နာျခင္း အေရျပားေပၚမွာ ဖက္ခြက္နာေတြေပါက္လာျခင္း(သို႔) ၾကြက္ႏို႔လိုအဖုေသးေသးေလးေတြေပါက္လာျခင္းမ်ိဳးေတြကိုလည္း မၾကာခဏေတြ႕ႏိုင္ပါေသးတယ္
ဒီေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့ေၾကာင္ရဲ႕ေသြးထဲမွာ ေသြးနီဥပမာဏဟာရွိသင့္တာထက္ေလ်ွာ့နည္းေနၿပီး ေသြးရည္ၾကည္ထဲမွာေတာ့ ပရိုတင္းပမာဏဟာရွိသင့္တာထက္ပိုမ်ားေနတတ္ပါတယ္
ဒီေရာဂါဟုတ္မဟုတ္စစ္ေဆးဖို႔ကေတာ့ ဒါဏ္ရာကအရည္ကိုမွန္ျပားေပၚတင္ၿပီး amastigotes လို႔ေခၚတဲ့ ပိုးေကာင္ေလာင္းေလးေတြရွိမရွိစစ္ေဆးၾကည့္ရမွာျဖစ္ပါတယ္
အသည္းနဲ႔ အေရျပားကအသားစေတြကိုရယူၿပီးစစ္ေဆးလို႔လည္းရပါတယ္
အေကာင္းဆံုးနဲ႔ ေခတ္အမီဆံုးနည္းကေတာ့ ေသြးရည္ၾကည္ထဲမွာ Leishmania ပိုးကို ခႏၲာကိုယ္ကျပန္လည္တိုက္ခိုက္ေနတဲ့ခုခံပစၥည္း(specific antibodies)ေတြရွိမရွိစစ္ေဆးတဲ့နည္းျဖစ္တဲ့ ELISA (ေခၚ) enzyme-linked immunosorbent assay လုပ္ၾကည့္တဲ့နည္းျဖစ္ပါတယ္
ဒီေရာဂါကို Allopurinol ေဆးနဲ႔ကုသေပးႏိုင္ပါတယ္ အမွန္ကေတာ့ဒီေဆးဟာေရာဂါပိုးကိုသတ္ႏိုင္တာေတာ့မဟုတ္ပါဘူးဒီေဆးဟာေရာဂါပိုးရဲ႕ခႏၲာကိုယ္ထဲက ပရိုတင္းဓါတ္တည္ေဆာက္မႈစနစ္ကိုအေႏွာက္အယွက္ေပးၿပီး ေရာဂါပိုးေတြထပ္ပြားမလာႏိုင္ေတာ့ပဲ ေကာင္ေရနည္းပါးသြားေအာင္လုပ္ေဆာင္ေပးတာျဖစ္ပါတယ္ Allopurinol ေဆးအျပင္ Sodium stibogluconate, Meglumine antimoniate, Fluconazole နဲ႔ Itraconazole ေဆးေတြနဲ႔လည္းကုသေပးႏိုင္ပါတယ္
တခ်ိန္တည္းမွာ အေရျပားေပၚကအဖုေတြနဲ႔ ေရာဂါလကၡဏာျပေနတဲ့နားရြက္ကိုျဖတ္ထုတ္ပစ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္
သိပ္အေျခအေနဆိုးတဲ့ေၾကာင္ေတြကိုေတာ့ကုသဖို႔သိပ္လြယ္ပါဘူူး
ဒီေရာဂါကိုကာကြယ္ဖို႔ကေတာ့ ယင္ေကာင္ (sand flies)ေတြကိုႏွိမ္နင္းေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္
ေခြးတြင္ျဖစ္ပြားမႈအားဖတ္ရႈရန္လင့္ကိုႏွိပ္ပါ LINK
