ႏွလံုးသန္ေကာင္ေရာဂါ

((( ႏွလံုးသန္ေကာင္ေရာဂါ ဆိုတာ )))

ေခြးရဲ႕ႏွလံုးအတြင္းမွာ သန္လံုးေကာင္ေတြစဲြကပ္လို႔ ပိန္ခ်ံဳးခ်ည့္နဲ႔ျပီး ေရဖ်ဥ္းစဲြလာတဲ့ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္ …

((( ေရာဂါျဖစ္ပြားရျခင္းအေႀကာင္းရင္း )))

Dirofilaria immitis  လိုေခၚတဲ့ သန္လံုးေကာင္ ေႀကာင့္ျဖစ္ပြားရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္ ..  

((( ကူးစက္ပံု )))

ႏွလံုးသန္ေကာင္အမတစ္ေကာင္ကေန တစ္ရက္လွ်င္ (Microfilaria)လို႔ေခၚတဲ့ သားေလာင္း ေကာေရ(၅၀၀၀)ေလာက္ ဥခ်ေပးေနျပီး အဲဒီ (Microfilaria)ေလးေတြဟာ ေခြးရဲ႕ေသြးထဲမွာ လွည့္ လည္ လိုက္ပါျပီး(၃)ႏွစ္ေလာက္အထိ အသက္ရွင္ေနႏိုင္ပါတတယ္ … ျခင္ေကာင္ကေသြးလာစုပ္ရင္ ျခင္ရဲ႕ခႏာၱကိုယ္ထဲမွာေနထိုင္ျပန္ပါတယ္… (၁၀)ရက္အတြင္း သားေလာင္း (အဆင့္-၁)ကေန သား ေလာင္း(အဆင့္-၃)အထိေျပာင္းလဲျဖစ္ေပၚလာပါတယ္ …  ဒီအဆင့္ေရာက္လာတဲ့သားေလာင္းေလး ေတြဟာ ျခင္ေကာင္ရဲ႕ပါးစပ္ထဲကို ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ျပီး အဲဒီျခင္က ေနာက္ေခြး တစ္ေကာင္ ကိုကိုက္တဲ့အခါ … အကိုက္ခံရတဲ့အေရျပားေနရာကေန ၀င္ေရာက္္သြားပါတယ္ ..

          အေရျပားကေန ၀င္ေရာက္လာျပီးေနာက္ (၁၂)ရက္အတြင္းမွာ သားေလာင္း(အဆင့္-၄)အျဖစ္ကိုေျပာင္းသြားျပီး … အဲဒီအဆင့္မွာပဲ ရက္ေပါင္း(၅၀)မွ(၆၈)ရက္ေလာက္ ရွိေနပါတယ္ … (ေခြးေတြရဲ႕အေရျပားေအာက္မွာပဲ ရွိေနတတ္တဲ့ Dipetalonema  လို႔ေခၚတဲ့ microfilaria ေနာက္ တစ္မ်ိိဳးရွိပါေသးတယ္  .. သူက ေခြးကို ဘာမွဒုကၡမေပးပါဘူး … ႏွလံုးသန္ေကာင္နဲ႔ လဲြတတ္ပါတယ္ … အဏုႀကည့္မွန္ေျပာင္းေအာက္မွာ ေသေသခ်ာခ်ာႀကည့္ရင္ ခဲြျခားသိရွိႏိုင္ပါတယ္ )..

အဲဒီေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့မွ သားေလာင္းငယ္အဆင့္ျဖစ္တဲ့ (အဆင့္-၅)အျဖစ္ကိုကူးေျပာင္း သြားပါ တယ္ … ဒီအဆင့္ေရာက္လာတဲ့သားေလာင္းေလးေတြဟာ ေသြးစီးေႀကာင္းနဲ႔ အတူ လိုက္ပါျပီး ႏွလံုးရဲ႕လက္ယာဖက္ေအာက္ခန္းနဲ႔ ..အဆုပ္ကိုေသြးပို႔ေပးတဲ့အထြက္ေသြးေႀကာမႀကီး ထဲမွာ တြယ္ ကပ္ေနပါေတာ့တယ္ … ျခင္ကိုက္လို႔ ၀င္ေရာက္လာတဲ့ သန္ေကာင္ေလးေတြဟာ ေခြးရဲ႕ ခႏာၱကိုယ္ ထဲေရာက္ျပီး(၆)လေလာက္ႀကာတဲ့အခါမွာ အရြယ္ေရာက္သန္ေကာင္ေတြ ျဖစ္လာပါတယ္ ……

သူတို႔ဟာ (၄)လကၼကေန (၁၂)လကၼေလာက္အထိ ရွည္လွ်ားႀကျပီး(၅)ႏွစ္အထိ အသက္ရွင္ ေနႏိုင္ပါတယ္ …ေခြးတစ္ေကာင္ရဲ႕ႏွလံုးမွာ သန္ေကာင္အေရအတြက္ (၂၅၀)ေလာက္အထိ စဲြကပ္ေန ႏိုင္ပါတယ္ …

((( ေကာင္ေရပမာဏအလိုက္ စဲြကပ္သည့္ေနရာအေနအထား )))

ေကာင္ေရ	စဲြကပ္သည္ေနရာ
(၅၀)ေအာက္	ႏွလံုးရဲ႕ယာဖက္ေအာက္ခန္း-အဆုပ္သို႔ ပို႔ေသာေသြးလႊတ္ေႀကာ
(၇၅)အထက္	ႏွလံုးရဲ႕လက္ယာဖက္အထက္ခန္း(တိုးခ်ဲ႕ေနရာယူလာျခင္း)
အလြန္မ်ားလာလွ်င္	ႏွလံုးအတြင္းသို႔ျပန္လာေသာ ေရွ႕ပိုင္းေသြးျပန္ေႀကာမႀကီးႏွင့္ ေနာက္ပိုင္းေသြးျပန္ေႀကာမႀကီး
အလြန္မ်ားလာလွ်င္	အသည္းသို႔ေသြးပို႔ေသာေသြးေႀကာ-အဆုပ္သို႔ပို႔ေသာေသြးေႀကာ

အဆုပ္အတြင္းအထိသန္ေကာင္ေတြ၀င္ေရာက္တဲ့အခါမွာအဆုပ္ထဲကိုပို႔ေပးတဲ့ေသြးေႀကာေတြကို ပိတ္ဆို႔တဲ့အတြက္ … အဆုပ္ဆဲ(လ)ေတြပ်က္စီးကုန္ပါတယ္အဆုပ္ပ်က္စီးတဲ့အတြက္ေခ်ာင္းဆိုးျပီး ေသြးပါလာပါမယ္ …

ႏွလံုးထဲမွာသန္ေကာင္ေတြမ်ားလာတဲ့အခါမွာ…ႏွလံုးရဲ႕အဆို႔ရွင္ေတြအဖြင့္အပိတ္လုပ္တာကို  အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္ေစပါတယ္..အသည္းကျပန္လာတဲ့ ေသြးေႀကာမႀကီးပိတ္သြားရင္…အသည္းထဲ မွာမေကာင္းတဲ့ေသြးေတြစုပံုလာတဲ့အတြက္…အသည္းဆဲ(လ)ေတြပ်က္စီးကုန္ပါတယ္…အသည္းပ်က္စီးတဲ့ အတြက္…အသားေတြမ်က္လံုးေတြ၀ါျပီး ေရဖ်ဥ္းစဲြလာတတ္ပါတယ္ … မ်က္လံုး..ႏွာေခါင္းနဲ႔ ခႏာၱကိုယ္အႏွံ႕မွာေသြးယိုစိမ့္တာေတြျဖစ္လာတတ္ပါတယ္ …

((( ေရာဂါလကၡဏာမ်ား )))

ႏွလံုးမွာသန္ေကာင္စဲြေနတဲ့ေခြးအမ်ားစုဟာ ဘာေရာဂါလကၡဏာေတြမွမျပပဲလည္းရွိေနတတ္ပါ တယ္.. သန္ေကာင္အေရအတြက္ အလြန္မ်ားလာလို႔ … ေရာဂါလကၡဏာေတြျပလာတဲ့အခါ အစပိုင္းမွာ လႈပ္ရွားမႈနည္းနည္းလုပ္လိုက္တာတဲ့ ခ်က္ခ်င္းေမာလြယ္တာမ်ိဳးျဖစ္လာပါမယ္… ေခ်ာင္းဆိုးပါတယ္ … အသက္ရႈတာရိႈက္ရိႈက္ရႈေနရျပီး … လႈပ္ရွားမႈျပဳတာနဲ႔ ေခ်ာင္းေတြအရမ္း ဆိုးလာတတ္ပါတယ္.. တခါတရံ သတိလစ္ေမ့ေျမာ သြားတဲ့အထိျဖစ္တတ္ပါတယ္ …အဲဒီေနာက္ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ပိန္လာပါမယ္ …၀မ္းဗိုက္ပိုင္းမွာေရဖ်ဥ္းစဲြျပီး ေဖာင္းကားလာပါမယ္ .. အသားေတြ မ်က္လံုးေတြ၀ါလာတတ္ပါတယ္…

ေႀကာင္ေတြမွာေတာ့ ဒီေရာဂါဟာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထ နည္းပါးပါတယ္ … ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ …… ေႀကာင္ေတြရဲ႕ ကိုယ္ခံစြမ္းအားစနစ္က ႏွလံုးသန္ေကာင္ေတြရဲ႕ သားေလာင္းအဆင့္ျဖစ္တဲ့ Microfilaria ေတြကို ဆန္႔က်င္တိုက္ခိုက္ႏိုင္တဲ့အတြက္ျဖစ္ပါတယ္ … ဒါေပမယ့္ … တခါတေလ ႏွလံုးသန္ေကာင္ စဲြကပ္ခံရရင္ေတာ့ ေႀကာင္ေတြရဲ႕ ႏွလံုးအရြယ္အစားကေသးငယ္တဲ့အတြက္ သန္ေကာင္(၂)ေကာင္ ေလာက္စဲြကပ္ရံုနဲ႔ ေရာဂါဒဏ္ကိုျပင္းျပင္းထန္ထန္ ခံစားရျပီး ရုတ္တရက္ေသဆံုးတတ္ပါတယ္ ..

((( ေရာဂါရွာေဖြျခင္း )))

ေသြးကိုစစ္ေဆးႀကည့္တဲ့နည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္ …

အလြယ္ဆံုးနည္းကေတာ့ Thick blood smear test လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးမွန္ျပားႀကည့္တဲ့နည္းပဲျဖစ္ပါတယ္..ေသြးကိုေဖာက္ယူျပီေတာ့ ေသြးမခဲေစတဲ့ေဆးရည္နဲ႔ေရာစပ္ရပါတယ္.. ျပီးေတာ့ဖန္ျပားေပၚမွာတင္ျပီး အဏုႀကည့္မွန္ေျပာင္းေအာက္မွာ အဆေပၚင္း(၁၀)ဆေလာက္ခ်ဲ႕ႀကည့္ရံုနဲ႔… မိုက္ခရို ဖိုင္ေလးရီယား သားေလာင္းေလးေတြကို ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္ ေရာဂါရွိတာေသခ်ာေပမယ့္.. ေသြးမွန္ျပား  ႀကည့္တဲ့အခါ…သန္ေကာင္ေလးေတြကိုမေတြ႕ရတာမ်ိဳးလည္းရွိတတ္ပါတယ္..အဲဒီလိုျဖစ္ရတာ ကေတာ့ ေခြးကို ဒီေရာဂါကာကြယ္ေဆးထိုးႏွံေပးထားတဲ့အတြက္ေႀကာင့္ သန္ေကာင္ေလာင္းေလး ေတြေသကုန္လို႔ျဖစ္ႏိုင္သလို…အရြယ္ေရာက္ျပီးတဲ့ သန္ေကာင္အထီးျဖစ္ေစ အမျဖစ္ေစ တစ္မ်ိဳးတည္းသာရွိေနတဲ့အတြက္… မ်ိဳးမပြားႏိုင္ေသးလို႔လည္းျဖစ္ႏို္င္ပါတယ္ ..

ေနာက္အသံုးမ်ားတဲ့နည္းတစ္နည္းကေတာ့ microfilarial concentration test  ျဖစ္ပါ တယ္..ေသြးထဲမွာသားေလာင္းေကာင္ေတြအမ်ားႀကီးပါလာေအာင္ျပဳျပင္ျပီးမွ ႀကည့္ရႈတဲ့ နည္းျဖစ္ ပါတယ္ … ေသြးမွန္ႀကည့္တဲ့နည္းထက္စာရင္ … ပိုျပီးေတာ့တိက်မႈရွိပါတယ္ … ေနာက္နည္းတစ္ခုကေတာ့ … Heartworm antigen test  လို႔ေခၚတ့ဲနည္းပါပဲ … ဒီနည္းနဲ႔ အလြယ္တကူစမ္းသပ္ႏိုင္တဲ့ ပစၥည္းေလးကိုဝယ္လို႔ရပါတယ္ … လူေတြမွာ ဆီးခ်ိဳစစ္သလို … ကိုယ္၀န္ ရွိမရွိစစ္သလို အသံုးျပဳရတဲ့ပစၥည္းေလးပါပဲ ..အဲဒါနဲ႔ စစ္ေဆးလိုက္ရင္အခ်ိန္တိုအတြင္း ႏွလံုးသန္ေကာင္ရွိမရွိကိုသိရွိႏိုင္ပါတယ္ … အရြယ္ေရာက္ျပီးတဲ့သန္ေကာင္အမေတြ ရွိေနရင္ေတာ့ ဒီနည္းနဲ႔ စစ္ေဆးတာက ပိုေကာင္းပါတယ္ .

ႏွလံုးသန္ေကာင္ စဲြကပ္မႈဘယ္ေလာက္ျပင္းထန္တယ္ဆိုတာကိုတိတိက်က်သိႏိုင္ဖို႔ဆိုရင္ေတာ့ ရင္ေခါင္းပိုင္းကိုဓါတ္မွန္ရိုက္ ႀကည့္ရမွာျဖစ္တယ္..ဓါတ္မွန္ထဲမွာ ႏွလံုးလကၤ်ာဖက္အျခမ္းရဲ႕ ေအာက္ေျခအခန္းဟာ ေဖာင္းကားေနရင္ျဖစ္ေစ .. အဆုပ္ကိုေသြးပို႔ေပးတဲ့ ေသြးေႀကာမႀကီး ေဖာင္းကားေနရင္ ျဖစ္ေစ ..သန္ေကာင္ေတြအမ်ားႀကီးစြဲကပ္ေနျပီဆိုတာ သိရွိႏိုင္ပါတယ္ …

ECG လို႔ေခၚတဲ့ တီဗီြဓါတ္မွန္ရိုက္ႀကည့္ရင္လည္း…ႏွလံုး ခုန္ခ်က္ေတြ ပံုမွန္မဟုတ္တာေတြ႕ရ မွာျဖစ္ပါတယ္ …

Echocardiogram   လို႔ေခၚတဲ့ဓါတ္မွန္ရိုက္ႀကည့္ရင္လည္း ႏွလံုးရဲ႕ လကၤ်ာဖက္အျခမ္းရဲ႕ ေအာက္ေျခအခန္း နဲ႔ .. အဆုပ္ကိုေသြးပို႔ေပးတဲ့ ေသြးေႀကာမႀကီး ထဲမွာ....သန္ေကာင္ေတြစဲြကပ္ေန တာကို ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္ …တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ ေသြးအားနည္းမႈအေျခအေနကို သိရွိႏိုင္ဖို႔ ေခြးရဲ႕ေသြးကိုဓါတ္ခဲြခန္းမွာ စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္… ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ အသည္းပံုမွန္ေဆာင္ရြက္ခ်က္ရွိမရွိ သိဖို႔လိုအပ္လာရင္ေတာ့ ဆီးကိုစစ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္ …

((( ကုသျခင္း )))

သန္ေကာင္ေတြ ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ားစဲြကပ္ေနသလဲ .. ဘယ္ေနရာမွာစဲြကပ္ေနတာလဲ … ေနာက္ဆက္တဲြအေနနဲ႔ ဘာေတြျဖစ္ေနျပီလဲဆိုတာေတြသိရွိမွသာ  ဒီေရာဂါကိုဘယ္လိုကုသရမယ္ဆိုတာ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္ … ကုသမႈမစတင္မီ ေဆးဒါဏ္ခံႏိုင္မႈရွိမရွိ ဆံုးျဖတ္ဖို႔ …… ေခြးရဲ႕ အသက္အရြယ္နဲ႔..ႀကံ႕ခိုင္မႈအေနအထား ေတြကိုလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမွာျဖစ္ပါတယ္ ..

ေနာက္ဆက္တဲြေရာဂါေတြမျဖစ္ေသးရင္ေတာ့…ေအာက္ပါအတိုင္းအဆင့္ဆင့္ကုသရပါတယ္

(၁)အရြယ္ေရာက္ျပီးသန္ေကာင္ေတြကိုဖယ္ရွားတဲ့ကုထံုး

Melasomine dihydrochloride (Immiticide) အသားေဆးထိုးႏွံျခင္းအဆင့္ဆင့္ကေတာ့

         

(၁)-ေႀကာရိုးႀကြက္သားစိုင္အတြင္းကို 2.5mg/kg ႏႈန္းနဲ႔ ပထမအႀကိမ္ထိုးႏွံရပါမယ္    

(၂)-ပထမအႀကိမ္ထိုးၿပီးလို႔တစ္လအႀကာမွာ ဒုတိယအႀကိမ္ထပ္မံထိုးႏွံေပးရပါတယ္
(၃)-ဒုတိယအႀကိမ္္ကေန (၂၄)နာရီအႀကာမွာ တတိယအႀကိမ္ထိုးႏွံျခင္းျပဳလုပ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္

Thiacetarsamide Sodium(Caparsolate) ေဆးကိုလည္းအသံုးျပဳကုသႏိုင္ပါတယ္     

(၂) သားေလာင္းေကာင္ ( microfilaria ) ေတြကိုဖယ္ရွားတဲ့ကုထံုး

အရြယ္ေရာက္ျပီးသန္ေကာင္ေတြကို ဖယ္ရွားျပီးတဲ့ေနာက္(၄)ပါတ္ႀကာရင္ … ေသြးထဲက သားေလာင္းေကာင္ microfilaria ေတြကိုသုပ္သင္တဲ့.. Ivermectin (သို႔)  milbemycin ေဆးကို ထိုးႏွံေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္…

သန္ေကာင္သတ္တဲ့ေဆးေတြနဲ႔ကုသေနတဲ့တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ အသံုးျပဳတဲ့ေဆးရဲ႕ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြနည္းေအာင္ျပဳလုပ္ဖို႔နဲ႔…ေဆးေတြရဲ႕အာနိသင္ေႀကာင့္ ေသသြားတဲ့ သန္ေကာင္ေတြဟာ အဆုပ္ထဲမွာ ပိတ္ဆို႔မေနေစဖို႔ကိုေတာ့ ကုသတဲ့ဆရာ၀န္ကခ်င့္ခ်ိန္ျပီး ေဆာင္ရြက္ရတာျဖစ္ပါတယ္

အခ်ိဳ႕တိရစာၦန္ေရာဂါကုဆရာ၀န္ေတြကေတာ့ ေသြးထဲကသားေလာင္းေကာင္(microfilaria) ေတြ ကို အရင္ဆံုးႏိွမ္နင္းျပီးမွသာ အရြယ္ေရာက္ျပီးသန္ေကာင္ေတြကိုႏွမ္နင္းဖို႔ အႀကံျပဳႀကပါတယ္…

((( ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္း )))

လစဥ္ထိုးႏွံရတဲ့ေဆးေတြကေတာ့ … Ivomectin …Milbemycin oxime    တို႔ျဖစ္ျပီး Moxidectin  ေဆးကိုသံုးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ (၆)လတစ္ႀကိမ္ပဲထိုးႏံွေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္......

         ထပ္မံဖတ္ရႈရန္ႏွိပ္ပါ Link