(Unicode)
ပိုးသတ်ဆေးအဆိပ်မိခြင်း(Organic Phosphate Poisoning)
အော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်ဓာတ်ပေါင်းတွေဟာကျောရိုးမပါတဲ့သတ္တဝါတွေကိုသုပ်သင်နိုင်တဲ့ဓာတ်ပေါင်း
တွေ
ဖြစ်ပြီးတစ်ချို့အော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်ဓာတ်ပေါင်းတွေကိုစိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းမှာအပင်တွေကိုဖျက်ဆီး
ဒုက္ခပေးတဲ့အင်းဆက်ပိုးကောင်တွေကိုသုပ်သင်ဖို့ အသုံးပြုကြပြီး တစ်ချို့အော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်
ဓာတ်ပေါင်းတွေကိုတော့ တိရစ္ဆာန်တွေမှာဒုက္ခပေးတဲ့သန်ကောင်တွေနဲ့ ပြင်ပကပ်ပါးကောင်တွေကို
တွေကိုသုပ်သင်ဖို့ အသုံးပြု ကြပါတယ်။
အော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်ဓာတ်ပေါင်းတွေဖြစ်တဲ့ Dichlorvos, Trichlorfon, Haloxon,
Naphthalophos နဲ့ Crufomate စတဲ့အင်းဆက်ပိုးသတ်ဆေးတွေကိုတော့ လူနဲ့တိရစ္ဆာန်တွေရဲ့
ခန္တာကိုယ်မှာစွဲကပ်တတ်တဲ့ပိုးမွှားနဲ့သန်ကောင်တွေကိုနှိမ်နင်းဖို့အတွက်သန်ချဆေးအဖြစ်ထုတ်လုပ်
အသုံးပြုလေ့ရှိပါတယ်။
စိုက်ပျိုးရေးသုံးပိုးသတ်ဆေးတွေဖြစ်တဲ့ကလိုပိုင်ရီဖော့,ဒိုင်ယာဇီနွန်,ဖန်နီထရိုသီယွန်,မာလာသီယွန်
နဲ့ပါရာသီယွန်စတဲ့စိုက်ပျိုးရေးသုံးအင်းဆက်ပိုးသတ်ဆေးတွေဟာ၊လူနဲ့တိရစ္ဆာန်တွေကိုအဆိပ်သင့်
စေနိုင်ပါတယ် ဒါပေမယ့် ဖြစ်စဉ်အသေးစိပ်ကို ကြည့်တဲ့အခါ
အဲဒီပိုသတ်ဆေးတွေဟာ ခန္တာကိုယ်
အတွင်းထဲကိုရောက်လာတဲ့အခါ
ချက်ချင်းဒုက္ခပေးတာမဟုတ်ပါဘူး ၊ အဲဒီပိုးသတ်ဆေးတွေ
အသည်းထဲကိုရောက်လာတော့မှ အသည်းထဲမှာရှိတဲ့ Microsomal Oxidation အင်ဇိုင်းက
ဓာတ်တိုးပေးလိုက်တဲ့အခါကျမှသာ အဆိပ်ဖြစ်သွားတာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီနေရာမှာသိထားသင့်တာကတော့ အထက်မှာဖော်ပြခဲ့တဲ့သန်ချဆေးတွေဆိုတာဟာလည်း
အော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်ဓာတ်ပေါင်းတွေဖြစ်တဲ့အတွက်သန်ချတဲ့အခါ ဆေးကို အချိန်အဆမှန်မှန်
အသုံးမပြုခဲ့ရင် အဆိပ်သင့်စေနိုင်တယ်ဆိုတာသိထားသင့်ပါတယ်။
လူနဲ့တိရစ္ဆာန်တွေမှာအော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်ဓာတ်ပေါင်းတွေကြောင့်အဆိပ်သင့်တဲ့အခါထွက်ပေါ်လာ
တဲ့ဓာတ်ပေါင်းတွေဟာ ကြွက်သားတွေထဲမှာရှိနေတဲ့ Acetylcholinesterase (AChE)ဟိုမုန်းရဲ့
စွမ်းဆောင်မှုတွေကိုဖျက်ဆီးပစ်တဲ့အတွက် အဆိပ်သင့်ခြင်းဝေဒနာတွေကိုခံစားရပြီးအသက်
ဆုံးရှုံးရခြင်းဖြစ်ပါတယ်၊ တစ်ချို့အော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်ဓာတ်ပေါင်းတွေ
ခန္တာကိုယ်အတွင်းထဲကို
ရောက်လာတဲ့ အခါ အဲဒီဓာတ်ပေါင်းအမှုန်တစ်ခုချင်းဟာ
ခန္တာကိုယ်ရဲ့အဆီတွေနဲ့ဖုံးအုပ်တာကိုခံရ
ပါတယ် ဒါကြောင့်အဲဒီအမျိုးအစားအော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်ဓာတ်ပေါင်းတွေကြောင့် အပြင်းအထန်
အဆိပ်သင့်တာမျိုးချက်ချင်းမဖြစ်နိုင်ပဲ အချိန်အတော်ကြာမှသာ အဆိပ်သင့်လာတတ်တဲ့
ပိုးသတ်ဆေးအမျိုးအစားတွေလည်းရှိပါတယ်။
ပိုးသတ်ဆေးအဆိပ်သင့်လာပြီဆိုရင်တော့
အစာအိမ်အူလမ်းကြောင်းနဲ့ အခြားကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတွေ
မှာ
သွေးယိုစိမ့်မှုတွေဖြစ်လာပါတယ် အဲဒီနောက်မှာတော့ ခန္တာကိုယ်ရဲ့အရည် ဓာတ် ခန်းခြောက်မှု
ဖြစ်လာလေ့ရှိပါတယ်။
ပိုးသတ်ဆေးအဆိပ်သင့်တဲ့အခါမှာ အဆင့်အလိုက်ဆောင်ရွက်ရမယ့်အချက်တွေကိုမှန်မှန်ကန်ကန်
ဆောင်ရွက်နိုင်မှသာ အသက်ကိုကယ်တင်နိုင်မှာဖြစ်တဲ့အတွက်အချိန်မဆိုင်းပဲစနစ်တကျ ပြုစုပေး
နိုင်ဖို့အလွန်အရေးကြီးပါတယ် အဲဒီအချက်တွေကတော့ခွေးကြောင်တွေရဲ့ခန္တာကိုယ်အရေပြားပေါ်
ကို ပိုးသတ်ဆေးတွေထိမိတာဆိုရင် ကြမ်းကြမ်းတမ်းတမ်းကုတ်ခြစ်ပြီးပွတ်တိုက်ဆေးကြောတာ
မျိုးမလုပ်သင့်ပါဘူး၊ အခန်းအပူချိန်လောက်သာအေးတဲ့ရိုးရိုးရေနဲ့လောင်းပြီး ဆပ်ပြာနဲ့ ညင်ညင်
သာသာပွတ်တိုက်ဆေးကြောပြီး ရေများများနဲ့လောင်းပေးသင့်ပါတယ်။
ပိုးသတ်ဆေးတွေပါးစပ်ထဲဝင်သွားတဲ့အခါမျိုးမှာတော့
(၁) အစာအိမ်အူလမ်းကြောင်းအတွင်းက အန်ထုတ်ပစ်လို့ရနိုင်သေးတဲ့နေရာတွေမှာ ရှိနေသေးတဲ့
အဆိပ်တွေကို အန်ထုတ်ပစ်စေခြင်း
ပိုးသတ်ဆေးပါတဲ့အစာတစ်ခုခုကိုစားမိပြီဆိုတာသိလျှင်သိချင်းအန်ဆေးတစ်မျိုးမျိုးကို(၂)နာရီခြား
တိုက်ကျွေးပေးရပါမယ်
ထိခိုက်ရှနာတွေကိုဆေးကြောသုပ်သင်တဲ့အခါ အသုံးပြုရတဲ့
ဟိုက်ဒြိုဂျင်
ပါရောက်ဆိုက် ဆေးရည်ဟာ အန်ဆေးအဖြစ်အသုံးပြုလို့
ရတဲ့ဆေးရည်ဖြစ်ပါတယ်၊
ပိုးသတ်ဆေး
ပါတဲ့အစာတစ်ခုခုကိုစားမိပြီဆိုတာသိလျှင်သိချင်း
ဟိုက်ဒြိုဂျင်ပါရောက်ဆိုက်ဆေးရည်ကို
လ္ဘက်စားဇွန်းနဲ့(၂)ဇွန်းခန့်တိုက်ကျွေးလိုက်ရင်
ချက်ချင်းအန်ထုတ်ပစ်ပါလိမ့်ယ်။
အဲဒီဆေးရည်အလွယ်တကူမရှိတဲ့အခါမျိုးမှာ အိမ်သုံးဆားကိုရေနွေးနဲ့ဖျော်ပြီးတိုက်ရင်လည်း
အန်စေနိုင်ပါတယ်၊အကယ်၍အဆိပ်မိနေတဲ့မိမိရဲ့ခွေးကြောင်ဟာမေ့မြောနေတဲ့အဆင့်ကိုရောက်နေ
ရင် တော့အန်ဆေးကိုမတိုက်သင့်ပါဘူး
ဆေးခန်းမှာအသက်ရှူစက်နဲ့အောက်ဆီဂျင်ပေး ထားပြီးမှ
လိုအပ်သလိုကုသရမှာဖြစ်ပါတယ်။
(၂) အစာအိမ်အူလမ်းကြောင်းအတွင်းရောက်နေတဲ့အဆိပ်တွေကို ခန္တာကိုယ်ကစုပ်ယူလို့
မရအောင်တားဆီးပေးခြင်း
အဆိပ်တွေကိုအူလမ်းကြောင်းကနေစုပ်ယူမသွားနိုင်အောင်ဆိုရင်အလှဆီ(Glycerin)ကိုတိုက်ကျွေး
ပေးသင့်ပါတယ် ၊ အလှဆီအလွယ်တကူမရှိရင်တော့ ကြက်ဥအကာရည်ကို နွားနို့နဲ့ဖျော်ပြီး
တိုက်ကျွေးနိုင်ပါတယ်။
(၃) အစာအိမ်အူလမ်းကြောင်းအတွင်းက အန်ထုတ်ပစ်လို့မရနိုင်တော့တဲ့နေရာတွေကိုရောက်သွား
ပြီဖြစ်တဲ့အဆိပ်တွေကို မစင်ထဲမနေစွန့်ထုတ်ပစ်စေခြင်း
အစာအိမ်အူလမ်းကြောင်းထဲရောက်နေတဲ့အဆိပ်တွေကိုဝမ်းသွားတဲ့အခါဝမ်းနဲ့အတူပါသွားအောင်
(Activated Charcoal) လို့ ခေါ်တဲ့ဆေးမီးသွေးအမှုန့်ကို တိုက်ကျွေးပေးရပါတယ် ၊ Activated
Charcoal
ကိုခန္တာကိုယ်က မစုပ်ယူနိုင်တဲ့အပြင် အဆိပ်တွေကို
စုပ်ယူထားနိုင်တဲ့အတွက်ကြောင့်
ဝမ်းသွားတဲ့အခါအပြင်ကိုပါလာမှာဖြစ်ပါတယ်
ဆေးမီးသွေး(Activated Charcoal)ကို၊ခန္တာကိုယ်
အလေးချိန်(၁)ကီလိုရှိလေတိုင်း (၁-၂)ဂရမ်နှုန်းနဲ့ တွက်ချက်ပြီး ပါးစပ်ကနေတိုက်ကျွေးပေးရ
မှာဖြစ်ပါတယ်။
Activated Charcoal အမှုန့်ကိုရေနဲ့ခပ်ပြစ်ပြစ်ဖျော်ပြီးတိုက်ကျွေးပေးနိုင်ပါတယ် ၊ဆေးခန်းတွေမှာ
ဆိုရင်တော့ အစာအိမ်ပိုက်နဲ့ထည့်သွင်းပေးနိုင်ပါတယ်၊ သုံးရမယ့်ပမာဏကတော့ ဝင်သွားတဲ့
အဆိပ်ပမာဏနဲ့(၁၀)ဆရှိတဲ့ပမာဏကိုထည့်သွင်းပေးရမှာဖြစ်ပါတယ်၊ဒီအမှုန့်ထည့်သွင်းပေးပြီးတဲ့
နောက် (၃၀)မိနစ်အကြာမှာ ပုံမှန်ဆားရည်ထည့်သွင်းပြီးပြန်လည်စုပ်ထုတ်ပစ်ပြီး ဆေးမှုန့်ကို
နောက်တစ်ကြိမ် ထပ်သွင်းပေးရပါတယ်၊ Activated Charcoal ကိုခန္တာကိုယ်က မစုပ်
ယူနိုင်တဲ့အပြင် အဆိပ်တွေကို စုပ်ယူထိမ်းသိမ်းထားနိုင်တဲ့အတွက်ကြောင့် ဝမ်းသွားတဲ့ အခါ
အပြင်ကိုပါလာမှာဖြစ်ပါတယ်။
(၄) ဖြေဆေးထိုးခြင်းနဲ့အဆိပ်တွေကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ပြသနာများကိုကုသခြင်း
ခန္တာကိုယ်အတွင်းစုပ်ယူဝင်ရောက်သွားပြီဖြစ်တဲ့အဆိပ်တွေကို ပြယ်သွားအောင် ဖြေဆေးထိုးခြင်းနဲ့
အဆိပ်တွေကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ပြသနာများကိုကုသခြင်းကိုတော့ တိရစ္ဆာန်ရောဂါကုဆရာဝန်
များကလိုအပ်သလိုဆောင်ရွက်ပေးမှာဖြစ်ပါတယ်။
အော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်ဓာတ်ပေါင်းတွေကြောင့်အဆိပ်သင့်တဲ့အခါ
(က) Muscarinic Receptor ကိုပိတ်ဆို့တားဆီးပေးသောဆေးများထိုးနှံပေးခြင်း
Atropine sulfate ဆေးဟာ ဦးနှောက်နဲ့အာရုံကြောစနစ်ထဲမှာပါဝင်နေတဲ့ Muscarinic Receptor
တွေကိုအာရုံခံစားနိုင်ခြင်းမရှိတော့အောင်ပိတ်ဆို့တားဆီးပေးထားနိုင်တဲ့ အစွမ်းရှိတဲ့အတွက်
အချိန်မီထိုးနှံပေးသင့်ပါတယ်၊ဒီဆေးကိုအသုံးပြုတဲ့အခါ
ခန္တာကိုယ်အလေးချိန်(၁)ကီလိုရှိလေတိုင်း
ဆေးကို(၀.၂-၂)
မီလီဂရမ်နှုန်းနဲ့တွက်ချက်ပြီး အကြောကနေဖြည်းညှင်းစွာသွင်းပေးရပါတယ်
အဆိပ်သင့်နေတဲ့လက္ခဏာတွေ မပျောက်သွားမချင်း Atropine sulfate ဆေးသွင်းပေးတာကို
(၄)နာရီခြားတစ်ကြိမ်နှုန်းနဲ့ ဆက်လက်ပြုလုပ်ပေးနေရမှာဖြစ်တဲ့အတွက် ဆေးရုံတင်ပြီးသာကုသ
သင့်ပါတယ် ၊ ကြောင်တွေမှာ အော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်ဓာတ်ပေါင်း တွေကြောင့်အဆိပ်သင့်တဲ့အခါ
Atropine sulfate ဆေးကို(၀.၂) မီလီဂရမ်နှုန်းနဲ့သာ တွက်ချက်ပြီးထိုးနှံပေးရမှာဖြစ်ပါတယ်၊
အဆိပ်မိနေတဲ့အချိန်မှာလျှာရည်ကျနေခြင်းဟာအဆိပ်တွေကိုခန္တာကိုယ်ထဲကနေထွက်သွားအောင်
ခန္တာကိုယ်ကပြုလုပ်နေတဲ့ဖြစ်စဉ်ဖြစ်တယ်ဆိုတာကိုလည်းသိထား သင့်ပါတယ် ၊
အကယ်၍
လျှာရည်ကျနေတာရပ်သွားခြင်း မျက်စေ့သူငယ်အိမ်ကျယ်လာခြင်းနဲ့ထိတ်လန့်တာမျိုးတွေဖြစ်လာ
ရင် ဦးနှောက်နဲ့အာရုံကြောစနစ်ထဲမှာရှိနေတဲ့ Muscarinic Receptor တွေ ထိခိုက်ပျက်စီးနေတဲ့
လက္ခဏာတွေဖြစ်တဲ့အတွက် Atropine sulfate အကြောဆေးကိုအမြန်ထိုးနှံပေးသင့်ပါတယ်
ဒီဆေးကို ဒုတိယအကြိမ်ထပ်ထိုးရင် မူလထိုးထားတဲ့ဆေးရဲ့အာနိသင်ပြယ်သွားတတ်တဲ့အတွက်
ထပ်မံထိုးနှံတာမျိုးမလုပ်ရပဲ အတက်ကျစေဖို့ Diazepam ထိုးဆေးကိုသာထိုးနှံရမှာဖြစ်ပါတယ်။
(ခ) Cholinesterase ဓာတ်ကိုအားဖြည့်ပေးတဲ့ဆေးများထိုးနှံပေးခြင်း
အဆိပ်မိနေတဲ့အခါ အဆုပ်နဲ့ရင်ဝမ်းခြားကြွက်သားတွေလေဖြတ်ပြီးအသက်ရှုရပ်သွား ရာကနေ
အသက်သေဆုံးသွားတတ်ပါတယ် အဲဒီလိုဖြစ်မသွားအောင် cholinesterase အင်ဇိုင်းကို အားဖြည့်
ပေးနိုင်ဖို့အတွက် Pralidoxime Chloride ၅% ဆေးရည်ကို ခန္တာကိုယ်အလေးချိန်(၁)ကီလို
ရှိလေတိုင်း ဆေးကို(၂၀-၅၀)မီလီဂရမ်နှုန်းနဲ့တွက်ချက်ပြီး ချက်ချင်းထိုးနှံပေးရပါတယ်၊ ဒီဆေးကို
အသားဆေးထိုးနှံပေးရမှာဖြစ်ပါတယ် အကယ်၍အကြောဆေးသွင်းမယ်ဆိုရင် တော့(၁၀)မိနစ်
လောက်အချိန်ယူပြီးဖြည်းဖြည်းလေးသွင်းပေးနိုင်ပါတယ်။
အကြောဆေးသွင်းတာမြန်သွားရင်တော့ အဆုပ်မှာကြွက်တတ်ပြီးအသက်ရှူရပ်သွား တတ်ပါတယ်
၊ ဒီဆေးကိုထပ်မံသွင်းဖို့လိုအပ်သေးတယ်ဆိုရင် မူလထိုးနှံခဲ့တဲ့ပမာဏရဲ့ တစ်ဝက်ရှိတဲ့ပမာဏ
ကိုသာ ထပ်မံထိုးနှံပေးရမှာဖြစ်ပါတယ်၊ခွေးတွေမှာ Organophosphate ပိုးသတ်ဆေးအဆိပ်မိရင်
Pralidoxime hydrocloride
ထိုးဆေးကို
ခန္တာကိုယ်အလေးချိန်(၁)ကီလိုရှိလေတိုင်း (၅၀)မီလီဂရမ်
နှုန်းနဲ့တွက်ချက်ပြီး
အကြောကနေြဖည်းဖြည်းချင်း မိနစ်(၃၀)လောက်အချိန်ယူပြီးသွင်းပေးရပါမယ်
အဲဒီနောက်(၁)နာရီကြာသည်အထိ
အဆိပ်မိတဲ့လက္ခဏာတွေရှိနေသေးတယ်ဆိုရင်တော့
နောက်တစ်ကြိမ်ထပ်သွင်းပေးရမှာဖြစ်ပါတယ် ၊ အခြေအနေရလိုအပ်နေ
သေးရင်(၈)နာရီခြားတိုင်း
တစ်ကြိမ်နှုန်းနဲ့သွင်းပေးနေရမှာဖြစ်ပါတယ်။
ကြောင်တွေမှာ Organophosphate ပိုးသတ်ဆေးအဆိပ်မိရင်တော့ Pralidoxime
hydrochloride
ထိုးဆေးကို ခန္တာကိုယ်အလေးချိန်(၁)ကီလို ရှိလေတိုင်း (၂၀)မီလီဂရမ်
နှုန်းနဲ့
တွက်ချက်ပြီး အကြောကနေြဖည်းဖြည်းချင်း မိနစ်(၃၀)လောက်အချိန်ယူပြီး
သွင်းပေးရပါမယ်
အဆိပ်မိတဲ့ခွေးကြောင်တွေသေဆုံးပြီးနောက်
စိုက်ပျိုးရေးသုံး အော်ဂဲနစ်ဖော့စဖိတ်အဆိပ်ကြောင့်
ဟုတ်မဟုတ်
အတိအကျသိချင်ရင် သူတို့ရဲ့အစာအိမ်ကိုခွဲစိပ်ထုတ်ယူပြီး ရေခဲတုံးအုပ်ကာဓာတ်ခွဲ
ခန်းကိုပို့ပြီးစစ်ဆေးသိရှိနိုင်ပါတယ်။
Zawgyi
ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္ဓါတ္ေပါင္းေတြဟာ ေက်ာရိုးမပါတဲ့သတၱဝါေတြကိုသုတ္သင္ႏိုင္တဲ့ဓါတ္ေပါင္းေတြျဖစ္ၿပီး တခ်ိဳ႕ ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္ေတြကိုစိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းမွာအပင္ေတြကိုဒုကၡေပးတဲ့ အင္း ဆက္ပိုးေကာင္ေတြကိုသုပ္သင္ရာမွာအသံုးျပဳၾကၿပီး
တခ်ိဳ႕ ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္ေတြကိုေတာ့ လူနဲ႔တိရစာၦန္ေတြမွာ ဒုကၡေပးတဲ့သန္ေကာင္ေတြကိုသုပ္သင္ရာမွာအသံုးျပဳၾကပါတယ္
ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္ေတြျဖစ္တဲ့ dichlorvos, trichlorfon, haloxon, naphthalophos နဲ႔ crufomate စတဲ့အင္းဆက္ပိုးသတ္ေဆးေတြကိုေတာ့ လူနဲ႔တိရစာၦန္ေတြရဲ႕ခႏၲာကိုယ္မွာစြဲကပ္ေနတဲ့သန္ေကာင္ေတြ ကိုႏွိမ္နင္းဖို႔အတြက္ သန္ခ်ေဆးအျဖစ္ အသံုးျပဳၾကပါတယ္
စိုက္ပ်ိဳးေရးသံုးပိုးသတ္ေဆးေတြျဖစ္တဲ့ chlorpyrifos, ဒိုင္ယာဇီႏြန္ , ဖန္နီထရိုသီယြန္, မာလာသီယြန္ နဲ႔ ပါရာသီယြန္ စတဲ့အင္းဆက္ပိုးသတ္ေဆးေတြဟာ ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္ ပိုးသတ္ေဆးေတြျဖစ္ၿပီး ခႏၲာကိုယ္အတြင္းေရာက္လာတဲ့အခါ ခ်က္ခ်င္းဒုကၡေပးတာမဟုတ္ပါဘူူ အဲဒီပိုးသတ္ေဆးေတြကို အသည္းထဲကိုေရာက္လာတဲ့အခ်ိန္မွာ အသည္းထဲမွာရွိတဲ့ microsomal oxidation enzymesကဓါတ္တိုးေပးလိုက္တဲ့အတြက္ အဆိပ္ျဖစ္လာတာျဖစ္ပါတယ္
ဒီေနရာမွာသိထားသင့္တာကေတာ့ အထက္မွာေဖာ္ျပခဲ့တဲ့သန္ခ်ေဆးေတြဆိုတာဟာလည္း ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္အဆိပ္ေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ သန္ခ်တဲ့အခါမွာအခ်ိန္အဆႏႈန္းမွန္မွန္အသံုးမျပဳရင္ အဆိပ္သင့္ေစႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကိုသတိျပဳဖို႔လိုအပ္ပါတယ္
လူနဲ႔တိရစာၦန္ေတြမွာၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္ေတြအဆိပ္သင့္ခံရတဲ့အခါ ၾကြက္သားေတြထဲမွာရွိတဲ့ acetylcholinesterase (AChE)ဟိုမုန္းရဲ႕စြမ္းေဆာင္မႈႏႈန္းကိုတားဆီးတဲ့အတြက္ အဆိပ္သင့္ျခင္းကိုခံစားရတာျဖစ္ပါတယ္
တခ်ိဳ႕ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္အဆိပ္ေတြဟာ ခႏၲာကိုယ္အတြင္းေရာက္လာတဲ့အခါ အဆိပ္မႈန္တစ္ခုခ်င္းကို ခႏၲာကိုယ္ရဲ႕အဆီေတြနဲ႔ဖံုးအုပ္ထားလိုက္ပါတယ္ ဒါေၾကာင့္ခ်က္ခ်င္းအျပင္းအထန္အဆိပ္မသင့္ေသးပဲ တအိအိနဲ႔ျဖည္းျဖည္းခ်င္း အခ်ိန္အၾကာႀကီးအဆိပ္သင့္တာမ်ိဳးေတြလည္းရွိပါတယ္ အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္းအတြင္းနဲ႔ အျခားကိုယ္တြင္အဂၤါေတြမွာေသြးယိုစိမ့္မႈေတြျဖစ္ေပၚေစပါတယ္ အဲဒီေနာက္အရည္ဓါတ္ခန္းေျခာက္မႈေတြျဖစ္လာတတ္ပါတယ္
စိုက္ပ်ိဳးေရးသံုးပိုးသတ္ေဆးအဆိပ္မိျခင္းကိုကုသတဲ့အခါမွာ အသံုးျပဳရတဲ့ေဆး(၃)မ်ိဳးရွိပါတယ္ အဲဒါေတြကေတာ့(၁) muscarinic receptor ကိုပိတ္ဆို႔ေသာေဆးမ်ားထိုးႏွံျခင္း
Atropine sulfate ေဆးဟာ ဦးေႏွာက္နဲ႔အာရံုေၾကာစနစ္ထဲမွာရွိတဲ့ muscarinic receptor ေတြကို အာရံုမရွိေတာ့ေအာင္ပိတ္ဆို႔ထားႏိုင္တဲ့ေဆးျဖစ္ပါတယ္
ဒီေဆးကိုသံုးတဲ့အခါ ခႏၲာကိုယ္အေလးခ်ိန္(၁)ကီလိုရွိတိုင္း Atropine sulfate ထိုးေဆးကို (၀.၂-၂)မီလီဂရမ္ႏႈန္းနဲ႔တြက္ခ်က္ၿပီး အေၾကာကေနသြင္းေပးရပါမယ္ အဲဒီလိုသြင္းေပးတာကို အဆိပ္သင့္လကၡဏာေတြ မေပ်ာက္သြားမခ်င္း(၄)နာရီျခားတ္ႀကိမ္းႏႈန္းနဲ႔ဆက္လက္ျပဳလုပ္ေပးေနရမွာျ ဖစ္ပါတယ္ ေၾကာင္ေတြဆိုရင္ေတာ့ အနည္းဆံုးႏႈန္းျဖစ္တဲ့(၀.၂)မီလီဂရမ္ႏႈန္းနဲ႔သာထိုးႏွံသင့္ပါတယ္
အဆိပ္မိၿပီး လ်ွာရည္က်တာျပန္ရပ္သြားျခင္း မ်က္ေစ့သူငယ္အိမ္က်ယ္လာျခင္းနဲ႔ ထိတ္လန္႔ျခင္းျဖစ္လာတာေတြဟာ ဦးေႏွာက္နဲ႔အာရံုေၾကာစနစ္ထဲမွာရွိတဲ့ muscarinic receptor ေတြကို ထိခိုက္ေနတဲ့လကၡဏာေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ Atropine sulfate အေၾကာေဆးကိုအျမန္ထိုးႏွံသင့္ပါတယ္ ဒီေဆးကိုဒုတိယအႀကိမ္ထပ္သြင္းေပးလိုက္တဲ့အခါ ေဆးရဲ႕အာနိသင္ေတြပ်ယ္သြားတတ္တဲ့အတြက္ ထပ္မံထိုးႏွံျခင္းမျပဳသင့္ေတာ့ပဲ အတက္က်ေစတဲ့ diazepam ထိုးေဆးကိုသာထိုးႏွံေပးသင့္ပါတယ္
(၂) cholinesterase အားျဖည့္ေဆးမ်ားထိုးႏွံေပးျခင္း
ၾကြက္သားေတြေလျဖတ္ၿပီး အသက္ရႈရပ္သြားမ်ိဳးမျဖစ္ေအာင္ cholinesterase ဟိုမုန္းကိုအားျဖည့္ေပးတဲ့ pralidoxime chloride ၅% ေဆးရည္ကို (20–50) mg/kg ႏႈန္းနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းထိုးႏွံေပးရပါမယ္
ဒီေဆးကို အသားေဆးထိုးႏွံႏိုင္ၿပီးအေၾကားေဆးထိုးရင္ေတာ့ (၁၀)မိနစ္ေလာက္အခ်ိန္ယူၿပီး ျဖည္းျဖည္းေလးသြင္းေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္ သြင္းတာျမန္သြားရင္ အဆုပ္မွာၾကြက္တတ္ၿပီးအသက္ရႈရပ္သြားတတ္ပါတယ္ အေျခအေနအရထပ္မံလိုအပ္ေသးရင္ မူလထိုးႏွံတဲ့ေဆးပမာဏရဲ႕တစ္ဝက္ရွိတဲ့ပမာဏကို ထပ္မံသြင္းေပးႏိုင္ပါတယ္
(၃) အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းထဲကိုေရာက္ေနတဲ့အဆိပ္ေတြကိုခႏၲာကိုယ္ကမ စုပ္ယူႏို င္ေအာင္ကားကြယ္ျခင္းႏွင့္ဖယ္ရွားပစ္ျခင္း
ေခြးေၾကာင္ေတြရဲ႕အေရျပားေပၚကို အင္းဆက္ပိုးသတ္ေတြထိမိတာဆိုရင္ ကုတ္ျခစ္ၿပီးၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္းပြတ္တိုက္ေဆးေၾကာျခင္းမျပဳ လုပ္သင့္ပါဘူး ဆပ္ျပာကိုအသံုးျပဳၿပီး အခန္းအပူခ်ိန္ေလာက္သာေအးတဲ့ေရကိုေပါေပါေလာင္းၿပီးညင္ညင္သာသာေဆးေ ၾကာေပးရပါမယ္ ဆက္လက္ၿပီး အန္ေဆးတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို(၂)နာရီျခားတိုက္ေက်ြးရပါမယ္ အကယ္၍ မိမိေခြးေၾကာင္ဟာ ႏုန္းခ်ည့္ေမ့ေမ်ာေနရင္ေတာ့ အန္ေဆးကိုမတိုက္ေတာ့ပဲအသက္ရွဴစက္နဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးထားသင့္ပါတယ္
အဆိပ္ေတြကို အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္းကမစုပ္ယူႏိုင္ေအာင္ အလွဆီ(glycerin)ကိုတိုက္ေက်ြးေပး သင့္ပါတယ္
ဝမ္းသြားတဲ့အခါအဆိပ္ေတြထြက္သြားေအာင္ ခႏၲာကိုယ္အေလးခ်ိန္(၁)ကီလိုရွိတိုင္းActivated charcoal လို႔ေခၚတဲ့ ေဆးမီးေသြးကို (၁-၂)ဂရမ္ႏႈန္းနဲ႔တြက္ခ်က္ၿပီးတိုက္ေက်ြးေပးရပါမယ္ ေခြးေတြမွာ Organophosphate ပိုးသတ္ေဆးအဆိပ္မိရင္ Pralidoxime ထိုးေဆးကို ကိုယ္အေလးခ်ိန္(၁)ကီလို
တိုင္းအတြက္ ေဆး(၂၀)မီလီဂရမ္ႏႈန္းနဲ႔တြက္ခ်က္ၿပီး အေၾကာကေနေျဖးေျဖးခ်င္း မိနစ္(၃၀)ၾကာေအာင္သြင္းေပးရပါမယ္ အဲဒီေနာက္(၁)နာရီၾကာတဲ့အထိ အဆိပ္မိတဲ့လကၡဏာေတြ ရွိေနေသးရင္ေတာ့ အဲဒီအတိုင္းေနာက္တစ္ႀကိမ္ထပ္သြင္းေပးရပါမယ္ ဆက္လက္ၿပီး(၈)နာရီျခားတိုင္း တစ္ႀကိမ္ႏႈန္းအေၾကာကေနမိနစ္(၃၀)ၾကာေအာင္သြင္းေပးရပါမယ္
ေၾကာင္ေတြမွာ Organophosphate ပိုးသတ္ေဆးအဆိပ္မိရင္ Pralidoxime ထိုးေဆးကို ကိုယ္အေလးခ်ိန္ (၁)ကီလိုတိုင္းအတြက္ ေဆး(၂၀)မီလီဂရမ္ႏႈန္းနဲ႔တြက္ခ်က္ၿပီး အေၾကာကေနေျဖးေျဖးခ်င္း မိနစ္(၃၀)ၾကာေအာင္သြင္းေပးရပါမယ္ အဲဒီေနာက္(၁)နာရီၾကာတဲ့အထိ အဆိပ္မိတဲ့လကၡဏာေတြ ရွိေနေသးရင္ေတာ့ အဲဒီအတိုင္းေနာက္တစ္ႀကိမ္ထပ္သြင္းေပးရပါမယ္ ဆက္လက္ၿပီး(၈)နာရီျခားတိုင္း တစ္ႀကိမ္ႏႈန္းအေၾကာကေနမိနစ္(၃၀)ၾကာေအာင္သြင္းေပးရပါမယ္
အဆိပ္မိတဲ့ေခြးေၾကာင္ေတြေသဆံုးၿပီးေနာက္ စိုက္ပ်ိဳးေရးသံုးပိုးသတ္ေဆးအဆိပ္မိတာဟုတ္မဟုတ္ အတိအက်သိခ်င္ရင္ေတာ့ အစာအိမ္ကိုေရခဲစိမ္ၿပီး ဓါတ္ခဲြခန္းကိုေပးပို႔ၿပီး စစ္ေဆးႏိုင္ပါတယ္
တခ်ိဳ႕ ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္ေတြကိုေတာ့ လူနဲ႔တိရစာၦန္ေတြမွာ ဒုကၡေပးတဲ့သန္ေကာင္ေတြကိုသုပ္သင္ရာမွာအသံုးျပဳၾကပါတယ္
ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္ေတြျဖစ္တဲ့ dichlorvos, trichlorfon, haloxon, naphthalophos နဲ႔ crufomate စတဲ့အင္းဆက္ပိုးသတ္ေဆးေတြကိုေတာ့ လူနဲ႔တိရစာၦန္ေတြရဲ႕ခႏၲာကိုယ္မွာစြဲကပ္ေနတဲ့သန္ေကာင္ေတြ ကိုႏွိမ္နင္းဖို႔အတြက္ သန္ခ်ေဆးအျဖစ္ အသံုးျပဳၾကပါတယ္
စိုက္ပ်ိဳးေရးသံုးပိုးသတ္ေဆးေတြျဖစ္တဲ့ chlorpyrifos, ဒိုင္ယာဇီႏြန္ , ဖန္နီထရိုသီယြန္, မာလာသီယြန္ နဲ႔ ပါရာသီယြန္ စတဲ့အင္းဆက္ပိုးသတ္ေဆးေတြဟာ ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္ ပိုးသတ္ေဆးေတြျဖစ္ၿပီး ခႏၲာကိုယ္အတြင္းေရာက္လာတဲ့အခါ ခ်က္ခ်င္းဒုကၡေပးတာမဟုတ္ပါဘူူ အဲဒီပိုးသတ္ေဆးေတြကို အသည္းထဲကိုေရာက္လာတဲ့အခ်ိန္မွာ အသည္းထဲမွာရွိတဲ့ microsomal oxidation enzymesကဓါတ္တိုးေပးလိုက္တဲ့အတြက္ အဆိပ္ျဖစ္လာတာျဖစ္ပါတယ္
ဒီေနရာမွာသိထားသင့္တာကေတာ့ အထက္မွာေဖာ္ျပခဲ့တဲ့သန္ခ်ေဆးေတြဆိုတာဟာလည္း ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္အဆိပ္ေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ သန္ခ်တဲ့အခါမွာအခ်ိန္အဆႏႈန္းမွန္မွန္အသံုးမျပဳရင္ အဆိပ္သင့္ေစႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကိုသတိျပဳဖို႔လိုအပ္ပါတယ္
လူနဲ႔တိရစာၦန္ေတြမွာၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္ေတြအဆိပ္သင့္ခံရတဲ့အခါ ၾကြက္သားေတြထဲမွာရွိတဲ့ acetylcholinesterase (AChE)ဟိုမုန္းရဲ႕စြမ္းေဆာင္မႈႏႈန္းကိုတားဆီးတဲ့အတြက္ အဆိပ္သင့္ျခင္းကိုခံစားရတာျဖစ္ပါတယ္
တခ်ိဳ႕ၾသဂဲနစ္ေဖာ့စဖိတ္အဆိပ္ေတြဟာ ခႏၲာကိုယ္အတြင္းေရာက္လာတဲ့အခါ အဆိပ္မႈန္တစ္ခုခ်င္းကို ခႏၲာကိုယ္ရဲ႕အဆီေတြနဲ႔ဖံုးအုပ္ထားလိုက္ပါတယ္ ဒါေၾကာင့္ခ်က္ခ်င္းအျပင္းအထန္အဆိပ္မသင့္ေသးပဲ တအိအိနဲ႔ျဖည္းျဖည္းခ်င္း အခ်ိန္အၾကာႀကီးအဆိပ္သင့္တာမ်ိဳးေတြလည္းရွိပါတယ္ အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္းအတြင္းနဲ႔ အျခားကိုယ္တြင္အဂၤါေတြမွာေသြးယိုစိမ့္မႈေတြျဖစ္ေပၚေစပါတယ္ အဲဒီေနာက္အရည္ဓါတ္ခန္းေျခာက္မႈေတြျဖစ္လာတတ္ပါတယ္
စိုက္ပ်ိဳးေရးသံုးပိုးသတ္ေဆးအဆိပ္မိျခင္းကိုကုသတဲ့အခါမွာ အသံုးျပဳရတဲ့ေဆး(၃)မ်ိဳးရွိပါတယ္ အဲဒါေတြကေတာ့(၁) muscarinic receptor ကိုပိတ္ဆို႔ေသာေဆးမ်ားထိုးႏွံျခင္း
Atropine sulfate ေဆးဟာ ဦးေႏွာက္နဲ႔အာရံုေၾကာစနစ္ထဲမွာရွိတဲ့ muscarinic receptor ေတြကို အာရံုမရွိေတာ့ေအာင္ပိတ္ဆို႔ထားႏိုင္တဲ့ေဆးျဖစ္ပါတယ္
ဒီေဆးကိုသံုးတဲ့အခါ ခႏၲာကိုယ္အေလးခ်ိန္(၁)ကီလိုရွိတိုင္း Atropine sulfate ထိုးေဆးကို (၀.၂-၂)မီလီဂရမ္ႏႈန္းနဲ႔တြက္ခ်က္ၿပီး အေၾကာကေနသြင္းေပးရပါမယ္ အဲဒီလိုသြင္းေပးတာကို အဆိပ္သင့္လကၡဏာေတြ မေပ်ာက္သြားမခ်င္း(၄)နာရီျခားတ္ႀကိမ္းႏႈန္းနဲ႔ဆက္လက္ျပဳလုပ္ေပးေနရမွာျ ဖစ္ပါတယ္ ေၾကာင္ေတြဆိုရင္ေတာ့ အနည္းဆံုးႏႈန္းျဖစ္တဲ့(၀.၂)မီလီဂရမ္ႏႈန္းနဲ႔သာထိုးႏွံသင့္ပါတယ္
အဆိပ္မိၿပီး လ်ွာရည္က်တာျပန္ရပ္သြားျခင္း မ်က္ေစ့သူငယ္အိမ္က်ယ္လာျခင္းနဲ႔ ထိတ္လန္႔ျခင္းျဖစ္လာတာေတြဟာ ဦးေႏွာက္နဲ႔အာရံုေၾကာစနစ္ထဲမွာရွိတဲ့ muscarinic receptor ေတြကို ထိခိုက္ေနတဲ့လကၡဏာေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ Atropine sulfate အေၾကာေဆးကိုအျမန္ထိုးႏွံသင့္ပါတယ္ ဒီေဆးကိုဒုတိယအႀကိမ္ထပ္သြင္းေပးလိုက္တဲ့အခါ ေဆးရဲ႕အာနိသင္ေတြပ်ယ္သြားတတ္တဲ့အတြက္ ထပ္မံထိုးႏွံျခင္းမျပဳသင့္ေတာ့ပဲ အတက္က်ေစတဲ့ diazepam ထိုးေဆးကိုသာထိုးႏွံေပးသင့္ပါတယ္
(၂) cholinesterase အားျဖည့္ေဆးမ်ားထိုးႏွံေပးျခင္း
ၾကြက္သားေတြေလျဖတ္ၿပီး အသက္ရႈရပ္သြားမ်ိဳးမျဖစ္ေအာင္ cholinesterase ဟိုမုန္းကိုအားျဖည့္ေပးတဲ့ pralidoxime chloride ၅% ေဆးရည္ကို (20–50) mg/kg ႏႈန္းနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းထိုးႏွံေပးရပါမယ္
ဒီေဆးကို အသားေဆးထိုးႏွံႏိုင္ၿပီးအေၾကားေဆးထိုးရင္ေတာ့ (၁၀)မိနစ္ေလာက္အခ်ိန္ယူၿပီး ျဖည္းျဖည္းေလးသြင္းေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္ သြင္းတာျမန္သြားရင္ အဆုပ္မွာၾကြက္တတ္ၿပီးအသက္ရႈရပ္သြားတတ္ပါတယ္ အေျခအေနအရထပ္မံလိုအပ္ေသးရင္ မူလထိုးႏွံတဲ့ေဆးပမာဏရဲ႕တစ္ဝက္ရွိတဲ့ပမာဏကို ထပ္မံသြင္းေပးႏိုင္ပါတယ္
(၃) အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းထဲကိုေရာက္ေနတဲ့အဆိပ္ေတြကိုခႏၲာကိုယ္ကမ စုပ္ယူႏို င္ေအာင္ကားကြယ္ျခင္းႏွင့္ဖယ္ရွားပစ္ျခင္း
ေခြးေၾကာင္ေတြရဲ႕အေရျပားေပၚကို အင္းဆက္ပိုးသတ္ေတြထိမိတာဆိုရင္ ကုတ္ျခစ္ၿပီးၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္းပြတ္တိုက္ေဆးေၾကာျခင္းမျပဳ လုပ္သင့္ပါဘူး ဆပ္ျပာကိုအသံုးျပဳၿပီး အခန္းအပူခ်ိန္ေလာက္သာေအးတဲ့ေရကိုေပါေပါေလာင္းၿပီးညင္ညင္သာသာေဆးေ ၾကာေပးရပါမယ္ ဆက္လက္ၿပီး အန္ေဆးတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို(၂)နာရီျခားတိုက္ေက်ြးရပါမယ္ အကယ္၍ မိမိေခြးေၾကာင္ဟာ ႏုန္းခ်ည့္ေမ့ေမ်ာေနရင္ေတာ့ အန္ေဆးကိုမတိုက္ေတာ့ပဲအသက္ရွဴစက္နဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးထားသင့္ပါတယ္
အဆိပ္ေတြကို အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္းကမစုပ္ယူႏိုင္ေအာင္ အလွဆီ(glycerin)ကိုတိုက္ေက်ြးေပး သင့္ပါတယ္
ဝမ္းသြားတဲ့အခါအဆိပ္ေတြထြက္သြားေအာင္ ခႏၲာကိုယ္အေလးခ်ိန္(၁)ကီလိုရွိတိုင္းActivated charcoal လို႔ေခၚတဲ့ ေဆးမီးေသြးကို (၁-၂)ဂရမ္ႏႈန္းနဲ႔တြက္ခ်က္ၿပီးတိုက္ေက်ြးေပးရပါမယ္ ေခြးေတြမွာ Organophosphate ပိုးသတ္ေဆးအဆိပ္မိရင္ Pralidoxime ထိုးေဆးကို ကိုယ္အေလးခ်ိန္(၁)ကီလို
တိုင္းအတြက္ ေဆး(၂၀)မီလီဂရမ္ႏႈန္းနဲ႔တြက္ခ်က္ၿပီး အေၾကာကေနေျဖးေျဖးခ်င္း မိနစ္(၃၀)ၾကာေအာင္သြင္းေပးရပါမယ္ အဲဒီေနာက္(၁)နာရီၾကာတဲ့အထိ အဆိပ္မိတဲ့လကၡဏာေတြ ရွိေနေသးရင္ေတာ့ အဲဒီအတိုင္းေနာက္တစ္ႀကိမ္ထပ္သြင္းေပးရပါမယ္ ဆက္လက္ၿပီး(၈)နာရီျခားတိုင္း တစ္ႀကိမ္ႏႈန္းအေၾကာကေနမိနစ္(၃၀)ၾကာေအာင္သြင္းေပးရပါမယ္
ေၾကာင္ေတြမွာ Organophosphate ပိုးသတ္ေဆးအဆိပ္မိရင္ Pralidoxime ထိုးေဆးကို ကိုယ္အေလးခ်ိန္ (၁)ကီလိုတိုင္းအတြက္ ေဆး(၂၀)မီလီဂရမ္ႏႈန္းနဲ႔တြက္ခ်က္ၿပီး အေၾကာကေနေျဖးေျဖးခ်င္း မိနစ္(၃၀)ၾကာေအာင္သြင္းေပးရပါမယ္ အဲဒီေနာက္(၁)နာရီၾကာတဲ့အထိ အဆိပ္မိတဲ့လကၡဏာေတြ ရွိေနေသးရင္ေတာ့ အဲဒီအတိုင္းေနာက္တစ္ႀကိမ္ထပ္သြင္းေပးရပါမယ္ ဆက္လက္ၿပီး(၈)နာရီျခားတိုင္း တစ္ႀကိမ္ႏႈန္းအေၾကာကေနမိနစ္(၃၀)ၾကာေအာင္သြင္းေပးရပါမယ္
အဆိပ္မိတဲ့ေခြးေၾကာင္ေတြေသဆံုးၿပီးေနာက္ စိုက္ပ်ိဳးေရးသံုးပိုးသတ္ေဆးအဆိပ္မိတာဟုတ္မဟုတ္ အတိအက်သိခ်င္ရင္ေတာ့ အစာအိမ္ကိုေရခဲစိမ္ၿပီး ဓါတ္ခဲြခန္းကိုေပးပို႔ၿပီး စစ္ေဆးႏိုင္ပါတယ္
